Đổi mới mô hình kinh doanh hay đổi mới sản phẩm – Đâu là chiến lược đúng?
Trong thời đại cạnh tranh khốc liệt và thị trường biến động không ngừng, các doanh nghiệp buộc phải liên tục đổi mới để duy trì lợi thế cạnh tranh. Tuy nhiên, câu hỏi lớn đặt ra là: Doanh nghiệp nên đổi mới mô hình kinh doanh hay đổi mới sản phẩm? Câu trả lời không đơn giản, bởi mỗi chiến lược đều có ưu và nhược điểm riêng, và hiệu quả của chúng phụ thuộc vào mục tiêu phát triển cũng như bối cảnh thị trường cụ thể.
1. Đổi mới mô hình kinh doanh là gì?
Đổi mới mô hình kinh doanh (Business Model Innovation) là việc thay đổi cách doanh nghiệp tạo ra, phân phối và thu lợi từ giá trị. Điều này có thể bao gồm:
- Thay đổi phương thức phân phối sản phẩm/dịch vụ
- Áp dụng công nghệ số để số hóa quy trình
- Triển khai mô hình đăng ký, thuê bao thay vì bán lẻ
- Kết nối lại chuỗi giá trị để tăng hiệu quả vận hành
Ví dụ: Netflix từ mô hình cho thuê đĩa DVD chuyển sang phát trực tuyến – một bước ngoặt làm thay đổi toàn bộ ngành công nghiệp giải trí.
2. Đổi mới sản phẩm là gì?
Đổi mới sản phẩm (Product Innovation) là việc cải tiến hoặc phát triển sản phẩm/dịch vụ mới nhằm đáp ứng nhu cầu người tiêu dùng tốt hơn. Việc này có thể là:
- Cải tiến thiết kế, tính năng
- Tích hợp công nghệ mới
- Nâng cao chất lượng hoặc tối ưu chi phí
Ví dụ: Apple liên tục cải tiến iPhone qua từng thế hệ, không chỉ ở phần cứng mà còn tích hợp AI, bảo mật sinh trắc học, camera thông minh…
3. Nên chọn đổi mới mô hình hay sản phẩm?
✅ Khi nào nên đổi mới mô hình kinh doanh:
- Khi sản phẩm đã tốt nhưng cách tiếp cận thị trường không còn hiệu quả
- Khi công nghệ mới làm thay đổi cách tiêu dùng (ví dụ: AI, blockchain…)
- Khi muốn mở rộng thị trường hoặc chuyển đổi số toàn diện
- Khi mô hình hiện tại không còn tạo ra lợi nhuận bền vững
✅ Khi nào nên đổi mới sản phẩm:
- Khi khách hàng phản hồi về nhu cầu mới
- Khi đối thủ tung ra sản phẩm vượt trội
- Khi thị trường cần khác biệt hóa
- Khi muốn gia tăng giá trị trung bình mỗi khách hàng
4. Kết hợp cả hai – chiến lược “kép” bền vững
Trong nhiều trường hợp, đổi mới mô hình và đổi mới sản phẩm không loại trừ nhau, mà bổ trợ cho nhau. Một sản phẩm mới có thể phát huy tốt nhất khi được phân phối qua một mô hình kinh doanh sáng tạo. Ngược lại, một mô hình mới sẽ thành công hơn nếu gắn liền với một sản phẩm nổi bật.
5. Lời kết
Việc lựa chọn đổi mới mô hình kinh doanh hay đổi mới sản phẩm phụ thuộc vào mục tiêu dài hạn và năng lực nội tại của doanh nghiệp. Thay vì lựa chọn một cách cứng nhắc, doanh nghiệp nên đánh giá tổng thể thị trường, đối thủ, hành vi người tiêu dùng và xu hướng công nghệ để đưa ra quyết định linh hoạt, phù hợp.
